Κάταγμα ορίζεται η διακοπή της δομικής συνέχειας του οστού. Αυτή μπορεί να είναι μια απλή ρωγμή εώς μια σοβαρή συντριβή του οστού. Όταν το υπερκείμενο του κατάγματος δέρμα παραμένει ακέραιο τότε το κάταγμα ορίζεται ως κλειστό. Άν όμως το δέρμα ή κάποια από τις κοιλόπτητες του σώματος έχει υποστεί ρήξη, με αποτέλεσμα την έκθεση του οστού στο περιβάλλον, τότε το κάταγμα ονομάζεται ανοικτό ή επιπλεγμένο.
Το κάταγμα είναι αποτέλεσμα ενός μεμονωμένου τραυματισμού, μιας επαναλαμβανόμενης καταπόνησης (κάταγμα εκ κοπώσεως), ή παθολογικής αντοχής του οστού (παθολογικό κάταγμα από όγκο ή σοβαρή οστεοπόρωση).
Τα περισσότερα κατάγματα προκαλούνται από μια αιφνίδια και βίαιη φόρτιση η οποία μπορεί ναπροκαλέσει σύνθλιψη, κάμψη, στρέψη ή ελκυσμό του οστού.
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: Συνήθως αναφέρεται ένα ιστορικό τραυματισμού, το οποίο ακολουθείται από αδυναμία χρήσης του σκέλους. Ένα κάταγμα όμως, δεν βρίσκεται πάντα στο σημείο τραυματισμού. Ένα κτύπημα στο γόνατο μπορεί να προκαλέσει κάταγμα του μηρού ή και της λεκάνης (κάταγμα κοτύλης).
Η ηλικία του ασθενούς και ο μηχανισμός κάκωσης είναι σημαντικοί παράγοντες. Αν ένα κάταγμα συμβεί με ελάχιστη κάκωση, θα πρέπει να σκεφτούμε την πιθανότητα παθολογικού κατάγματος.
Ο πόνος, οι εκχυμώσεις και το οίδημα είναι συχνά συμπτώματα, αλλά δεν διακρίνουν πάντα το κάταγμα από μια απλή κάκωση των μαλακών μορίων. Η παραμόρφωση αποτελεί ένα πιο χαρακτηριστικό κλινικό εύρημα.
Θα πρέπει να γίνεται μια συστηματική κλινική προσέγγιση του ασθενούς και να ελέγχεται το τραυματισμένο άκρο για αγγειακή ή νευρική κάκωση, για συνοδές κακώσεις της περιοχής. Σε σοβαρούς τραυματισμούς, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι γενικευμένες επιπτώσεις του τραυματισμού (έλεγχος αεραγωγού, κάκωση σπονδυλικής στήλης, αναπνευστική δυσχέρεια, καρδιοαγγειακά προβλήματα, αιμορραγία ).
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ: Ο ακτινιλογικός έλεγχος είναι υποχρεωτικός και θα πρέει να γίνεται σε δύο προβολές (προσθιοπίσθια και πλάγια). Πολλές φορές θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι αρθρώσεις πάνω και κάτω από το κάταγμα. Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις ένα κάταγμα είναι δύσκολο να φανεί αμέσως (κάταγμα σκαφοειδούς συον καρπό). Αν υπάρχει αμφιβολία μια επανεξέταση μετά από δύο εβδομάδες, μπορεί να αποκαλύψει την διαύγαση της οστικής απορρόφησης και να θέσει την διάγνωση του κατάγματος ευκολότερα.
Εάν χρειαζόμαστε περισσότερες λεπτομέρειες για την φύση του κατάγματος, η αξονική και η μαγνητική τομογραφία μπορεί να μας δώσει περισσότερα στοιχεία για την ακριβή εικόνα των κακώσεων.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ: Αρχικά θα πρέπει κανείς να θεραπεύσει συνολικά τον ασθενή και όχι μεμονωμένα το κάταγμα.
Βασικά η θεραπεία των καταγμάτων ,αρχικά, συνίσταται σε ανάταξη και αποκατάσταση του άξονα με ήπιους χειρισμούς και εν συνεχεία την ακινητοποίηση του άκρου σε νάρθηκα, μέχρι να επέλθει η πώρωση του κατάγματος.
Εάν η φύση του κατάγματος δεν έχει ένδειξη για συντηρητική αντιμετώπιση, τότε θα πρέπει να υπάρχει η εναλλακτική λύση της χειρουργική επέμβασης. Ο ασθενής κατά την περίοδο αποκατάστασης δεν θα πρέπει να χάσει την κινητικότητά του. Η πώρωση του κατάγματος εξαρτάται από την κίνηση και την μερική φόρτιση του σκέλους. Άρα η σταθερότητα ενός κατάγματος, που θα είναι το αποτέλεσμα μιας χειρουργικής επέμβασης, θα δώσει την δυνατότητα στον ασθενή να κινητοποιηθεί πολύ γρηγορότερα.
Επίσης η εξέλιξη των χειρουργικών τεχνικών, και ειδικά οι μέθοδοι ελάχιστης επεμβατικότητας, συμβάλλουν σημαντικά στην γρήγορη κινητοποίηση του ασθενούς με απώτερο στόχο την συντομότερη αποκατάστασή του.
Σήμερα πλέον, αντιμετωπίζουμε τα κατάγματα της Σπονδυλικής Στήλης, με την διαδερμική τεχνική της κυφοπλαστικής με μπαλονάκι, και ο ασθενής νοσηλεύεται για μια μόνο ημέρα. Για τα κατάγματα του ισχίου, με την ελάχιστης επεμβατικότητας πρόσθια προσπέλαση του ισχίου (μέθοδος ΑΜΙS), ο ασθενής κινητοποιείται την ίδια ημέρα του χειρουργείου. Για τα κατάγματα της κνήμης και του μηρού, με την τοποθέτηση του ενδομυελικού ήλου, ο ασθενής θα φορτίσει το πάσχον σκέλος σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα, σε σχέση με άλλες μεθόδους αντιμετώπισης (πλάκα και βίδες, γύψος).
Συμπερασματικά, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, η χειρουργική αντιμετώπιση των καταγμάτων δεν είναι μόνο ένα αναγκαίο κακό, αλλά προσφέρει και άριστα αποτελέσματα με πολύ γρήγορη αποκατάσταση.